The Sphinx
Eerste publicatie: Januari 1846 (Arthur’s Ladies Magazine)
Genre: Satire
Tijd: –
Locatie: Nabij de stad New York
Personages: Naamloze ik-verteller, een familielid van de ik-verteller
Samenvatting (let op: spoilers!):
In ‘De Sfinx’ vertelt een naamloze verteller hoe hij het slachtoffer werd van zijn eigen irrationele gevoelens over voortekenen tijdens een cholera-epidemie in New York. Vanwege de epidemie verblijft hij bij een vriend die in een zomerhuisje langs de Hudson woont, noordelijk van de stad. Dagelijks horen ze over nieuwe sterfgevallen in de stad. Terwijl de verteller hier behoorlijk depressief van wordt, behoudt zijn vriend een filosofische afstandelijkheid ten opzichte van de tragiek in New York. De verteller biecht op dat hij boeken heeft gelezen over bijgeloof in voortekenen die een grote indruk op hem hebben gemaakt. Met zo’n boek op schoot zit de verteller op een gegeven moment voor een raam met uitzicht op een bergachtig landschap dat door een aardverschuiving gedeeltelijk verwoest is. Aldaar ziet hij een gigantisch gevleugeld monster met een doodshoofd op zijn romp van de top van een berg naar beneden lopen en verdwijnen in het overgebleven bos. De verteller ervaart het monster als een voorteken van zijn eigen dood of misschien wel een voorteken dat hij gek wordt. Na een paar dagen beslist de verteller zijn vriend in te lichten over zijn visioen. Op hetzelfde moment ziet hij het monster weer en wijst ernaar, maar zijn vriend geeft aan helemaal niets te zien. Als ook de verteller het niet meer waarneemt, legt hij heel gedetailleerd uit hoe het precies uitzag. Zijn vriend reageert met de stelling dat het mens eigen is om het belang van een voorwerp te onder- of overschatten. Om toe te lichten wat hij bedoelt, pakt hij een boek over insecten uit de kast. Hieruit leest hij de beschrijving voor van een Sphinx, ook wel doodshoofdvlinder, en legt uit dat wat de verteller zag niets meer of minder was dan zo’n vlinder(mot) van heel dichtbij bekeken. De vertellers zintuigelijke waarneming was correct, maar hij had de afstand verkeerd ingeschat omdat zijn geest beïnvloed was door de angst voor de epidemie. De Sphinx die ze opeens via een draad van een spin langs de raamstijl zien kruipen, laat nergens meer misverstanden over bestaan. (Evert Jan van Leeuwen)
Vertalingen en bewerkingen:
2021: De sfinx (Doodsangst en waanzin, ClusterEffect)
2015: De Sfinx (Het complete proza van Edgar Allan Poe 4, Pantheon)
2007: De sfinx (Alle verhalen, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Gouden Reeks nr. 10)
2007: De sfinx (Verhalen, Pandora, 7e druk)
2007: De Sfinx (Verhalen van Edgar Allan Poe – Deel 2, Classic Press)
2003: De sfinx (Verhalen, Pandora, 6e druk)
2003: De sfinx (Verhalen, Pandora, 5e druk)
2002: De sfinx (Verhalen, Contact, 4e druk)
2001: De sfinx (Verhalen, Contact, 3e druk)
2001: De sfinx (Verhalen, Contact, 2e druk)
2000: De sfinx (Verhalen, Contact, 1e druk)
1995: De sfinx (30 beroemde verhalen, Pandora, 11e druk)
1995: De sfinx (Verhalen, De grote klassieken)
1990: De Sfinx (Edgar Allan Poe Compleet – Het volledige proza, Loeb/HEMA)
1989: De Sfinx (Edgar Allan Poe Compleet – Het volledige proza, Loeb)
1989: De sfinx (Dertig beroemde verhalen, L.J. Veen, 10e druk)
1987: De sfinx (Dertig beroemde verhalen, L.J. Veen, 9e druk)
1986: De Sfinx (Edgar Allan Poe Compleet – Het volledige proza, Loeb)
1986: De Sfinx (Edgar Allan Poe Compleet – Het volledige proza, Loeb/HEMA)
1984: De Sfinx (Alle verhalen, Loeb, 2e druk)
1982: De Sfinx (Alle verhalen van Edgar Allan Poe, Loeb, 1e druk)
1981: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 8e druk)
1981: De sfinx (Verhalen, Prisma Klassieken nr. 55)
1981: De sfinx (Verhalen, Spectrum Klassieken nr. 55)
1981: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 8e druk, gebonden)
1980: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 7e druk)
1980: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 7e druk, gebonden)
1980: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 6e druk, gebonden)
1980: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 5e druk, gebonden)
1980: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 4e druk, gebonden)
1979: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 3e druk, gebonden)
1979: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 2e druk, gebonden)
1978: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 1e druk, gebonden)
1978: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 6e druk)
1976: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 5e druk)
1974: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 4e druk)
1973: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 3e druk)
1972: De sfinx (30 beroemde verhalen, L.J. Veen, 2e druk)
1964: De sfinx (Verhalen van mysterie en fantasie, L.J. Veen, Amstel-boeken nr. 143/144)
1949: De Sphinx (De Tsjerne nr. 10, 4e jaargang, Fries tijdschrift)
